Tóm tắt và giải hóa lớp 10 bài 9: Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học. Định luật tuần hoàn
Tóm tắt và giải hóa lớp 10 bài 9: Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học. Định luật tuần hoàn
Mục lục
Dưới đây là bài tóm tắt và giải hóa lớp 10 bài 9 mà bạn có thể tham khảo để học hóa tốt hơn !
1. Tóm tắt hóa học lớp 10 bài 9:
a) Tính kim loại, tính phi kim
– Tính kim loại là tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó dễ mất electron để trở thành ion dương. Nguyên tử càng dễ mất electron thì tính kim loại của nguyên tố càng mạnh.
– Tính phi kim là tính chất của một nguyên tố mà nguyên tử của nó dễ thu electron để trở thành ion âm. Nguyên tử càng dễ thu electron thì tính phi kim của nguyên tố càng mạnh.
- Sự biến đổi tính chất trong một chu kì :
– Trong một chu kỳ, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố yếu dần, đồng thời tính phi kim tăng dần.
– Trong một chu kỳ, khi đi từ trái sang phải, điện tích hạt nhân tăng dần.
- Sự biến đổi tính chất trong một nhóm A :
Trong một nhóm A, theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố tăng dần, đồng thời tính phi kim yếu dần.
- Độ âm điện :
– Độ âm điện của một nguyên tử là đại lượng đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử đó khi tạo thành liên kết hóa học.
– Trong một chu kì, khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng điện tích hạt nhân, giá trị độ âm điện của các nguyên tử nói chung tăng dần.
– Trong một nhóm A, khi đi từ trên xuống dưới theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, giá trị độ âm điện của các nguyên tử nói chung giảm dần.
⇒ Tính kim loại, tính phi kim của các nguyên tố biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
b) Hóa trị của các nguyên tố
Sự biến đổi tuần hoàn giá trị của các nguyên tố
c) Oxit và hiđroxit của các nguyên tố nhóm A thuộc cùng chu kì
Trong một chu kì theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, tính bazơ của các oxit và hiđroxit tương ứng giảm dần, đồng thời tính axit của chúng tăng dần.
d) Định luật tuần hoàn
Tính chất của các nguyên tố và đơn chất, cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó, biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt.
2. Hướng dẫn giải bài tập Hóa học 10 bài 9:
Bài 1 trang 47
Trong một chu kì, bán kính nguyên tử các nguyên tố
A. tăng theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
B. giảm theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
C. giảm theo chiều tăng của tính phi kim.
D. B và C đều đúng.
Chọn đáp án đúng nhất.
Bài giải :
Các nguyên tố trong cùng một chu kì từ trái qua phải, nguyên tử các nguyên tố có số lớp e như nhau nhưng điện tích hạt nhân tăng dần nên lực hút tính điện giữa hạt nhân và các electron lớp ngoài cùng tăng nên bán kính giảm.
⇒ Chọn đáp án D.
Bài 2 trang 47
Trong một nhóm A, bán kính nguyên tử của các nguyên tố:
A. tăng theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
B. giảm theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
C. giảm theo chiều giảm của tính kim loại.
D. A và C đều đúng.
Chọn đáp án đúng nhất.
Bài giải :
Trong cùng một nhóm A khi đi từ trên xuống dưới, số lớp electron tăng nên bán kính của nguyên tử các nguyên tố tăng rõ rệt.
Trong cùng một nhóm A khi đi từ trên xuống dưới, tính kim loại tăng dần.
⇒ Chọn đáp án D.
Bài 3 trang 47
Những tính chất nào sau đây biến đổi tuần hoàn ?
a) Hóa trị cao nhất với oxi.
b) Nguyên tử khối.
c) Số electron lớp ngoài cùng.
d) Số lớp electron.
e) Số electron trong nguyên tử.
Bài giải :
Những tính chất sau đây biến đổi tuần hoàn là :
a) Hóa trị cao nhất với oxi.
c) Số electron lớp ngoài cùng.
Bài 4 trang 47
Các nguyên tố halogen được sắp xếp theo chiều bán kính nguyên tử giảm dần (từ trái sang phải) như sau:
A. I, Br, Cl, F. C. I, Br, F, Cl.
B. F, Cl, Br, I. D. Br, I, Cl, F.
Chọn đáp án đúng.
Bài giải :
Ta thấy các nguyên tố đều thuộc nhóm halogen (VIIA).
Mà trong cùng một nhóm A khi đi từ trên xuống, bán kính của các nguyên tử tăng dần. Vậy ta có sự so sánh về bán kính nguyên tử các nguyên tố như sau:
I > Br > Cl > F
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 5 trang 48
Các nguyên tố của chu kì 2 được sắp xếp theo chiều giá trị độ âm điện giảm dần (từ trái sang phải) như sau:
A. F, O, N, C, B, Be, Li.
B. Li, B, Be, N, C, F, O.
C. Be, Li, C, B, O, N, F.
D. N, O, F, Li, Be, B, C.
Chọn đáp án đúng.
Bài giải :
Dựa vào quy luật biến đổi độ âm điện của các nguyên tử các nguyên tố ta có sự sắp xếp giá trị độ âm điện như sau :
F > O > N > C > B > Be > Li
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 6 trang 48
Oxit cao nhất của 1 nguyên tố R ứng với công thức RO2. Nguyên tố R đó là
A. Magie. B. Nitơ.
C. Cacbon. D. Photpho.
Chọn đáp án đúng.
Bài giải :
Oxit cao nhất của 1 nguyên tố R ứng với công thức RO2 nên R có hóa trị cao nhất trong hợp chất với oxi là IV. Vậy R thuộc nhóm IVA.
⇒ Chọn đáp án C.
Bài 7 trang 48
Theo quy luật biến đổi tính chất đơn chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn thì
A. phi kim mạnh nhất là iot.
B. kim loại mạnh nhất là liti.
C. phi kim mạnh nhất là flo.
D. kim loại yếu nhất là xesi.
Chọn đáp án đúng.
Bài giải :
Chọn đáp án C.
Bài 8 trang 48
Viết cấu hình electron của nguyên tử magie (Z = 12). Để đạt được cấu hình electron của nguyên tử khí hiếm gần nhất trong bảng tuần hoàn, nguyên tử magie nhận hay nhường bao nhiêu electron ? Magie thể hiện tính chất kim loại hay phi kim ?
Bài giải :
– Cấu hình electron của nguyên tử Mg (Z = 12) : 1s22s22p63s2.
– Để đạt cấu hình electron của khí hiếm gần nhất (Ne) trong Bảng tuần hoàn nguyên tử Mg nhường 2 electron để đạt được 8e ở lớp ngoài cùng.
– Mg có tính kim loại.
Mg – 2e → Mg2+
Bài 9 trang 48
Viết cấu hình electron của nguyên tử lưu huỳnh S (Z = 16). Để đạt được cấu hình electron của nguyên tử khí hiếm gần nhất trong bảng tuần hoàn, nguyên tử lưu huỳnh nhận hay nhường bao nhiêu electron ? Lưu huỳnh thể hiện tính chất kim loại hay phi kim ?
Bài giải :
– Cấu hình electron của nguyên tử S (Z = 16) : 1s22s22p63s23p4.
– Để đạt được cấu hình electron của khí hiếm gần nhất (Ar) trong bảng tuần hoàn nguyên tử S nhận 2 electron để đạt 8e ở lớp ngoài cùng.
– S có tính phi kim.
S + 2e → S2-
Bài 10 trang 48
Độ âm điện của một nguyên tử là gì ? Giá trị độ âm điện của các nguyên tử trong các nhóm A biến đổi như thế nào theo chiều điện tích hạt nhân tăng ?
Bài giải :
– Độ âm điện của một nguyên tử đặc trưng cho khả năng hút electron của nguyên tử đó khi hình thành liên kết hóa học.
– Độ âm điện của nguyên tử các nguyên tố trong các nhóm A giảm dần theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
| Thí dụ | IA | 3Li | 11Na | 19K | 37Pb | 35Co |
| Độ âm điện | 1 | 0,9 | 0,8 | 0,8 | 0,7 |
Bài 11 trang 48
Nguyên tử nào trong bảng tuần hoàn có giá trị độ âm điện lớn nhất ? Tại sao ?
Bài giải :
Nguyên tử của nguyên tố Flo có giá trị độ âm điện lớn nhất vì :
– Flo là phi kim mạnh nhất.
– Trong bảng tuần hoàn các nguyên tử của các nguyên tố nhóm VIIA có độ âm điện lớn nhất so với các nguyên tử các nguyên tố trong cùng chu kì. Trong một nhóm A độ âm điện của nguyên tử của nguyên tố đứng đầu là lớn nhất.
Bài 12 trang 48
Cho hai dãy chất sau:
Li2O BeO B2O3 CO2 N2O5
CH4 NH3 H2O HF
Xác định hóa trị của các nguyên tố trong hợp chất với oxi và với hiđro.
Bài giải :
Trong hai dãy chất sau :
Li2O BeO B2O3 CO2 N2O5
CH4 NH3 H2O HF
– Hóa trị cao nhất với oxi tăng dần từ I → V
– Hóa trị với hiđro giảm dần tử IV → I
3. Hướng dẫn giải bài tập Sách bài tập Hóa học 10 bài 9:
Bài 9.1 trang 21
Dãy nguyên tố nào sau đây sắp xếp theo chiều tăng dần của bán kính nguyên tử ?
A. Be, F, O, C, Mg.
B. Mg, Be, C, O, F.
C. F, O, C, Be, Mg.
D. F, Be, C, Mg, O.
Bài giải :
Be, Mg thuộc cùng nhóm IIA.
Be, C, O, F thuộc cùng chu kì 2.
Trong cùng 1 nhóm, bán kính nguyên tử tăng theo chiều tăng ĐTHN.
Trong cùng một chu kì, bán kính giảm theo chiều tăng ĐTHN.
⇒ Thứ tự tăng dần bán kính nguyên tử là : F, O, C, Be, Mg
⇒ Chọn đáp án C.
Bài 9.2 trang 21
Trong các nguyên tố sau, nguyên tử của nguyên tố có bán kính lớn nhất là
A. Al B. P
C. S D. K
Bài giải :
Al, P, S thuộc cùng chu kì 3.
K thuộc chu kì 4.
Trong cùng 1 nhóm, bán kính nguyên tử tăng theo chiều tăng ĐTHN.
Trong cùng một chu kì, bán kính giảm theo chiều tăng ĐTHN.
⇒ Nguyên tố có bán kính lớn nhất là K.
⇒ Chọn đáp án D.
Bài 9.3 trang 21
Dãy nguyên tố nào sau đây sắp xếp theo chiều tăng dần độ âm điện của nguyên tử?
A. Li, F, N, Na, C.
B. F, Li, Na, C, N.
C. Na, Li, C, N, F.
D. N, F, Li, C, Na.
Bài giải :
Li, Na thuộc cùng nhóm IA
Li, C, N, F thuộc cùng chu kì 2
Trong cùng 1 nhóm, độ âm điện giảm theo chiều tăng ĐTHN
Trong cùng một chu kì, độ âm điện tăng theo chiều tăng ĐTHN
⇒ Thứ tự độ âm điện tăng dần Na, Li, C, N, F
⇒ Chọn đáp án C.
Bài 9.4 trang 21
Trong các nguyên tố sau, nguyên tử của nguyên tố có độ âm điện lớn nhất là
A. Bo. B. Nito.
C. Oxi. D. Magie.
Bài giải :
Mg thuộc chu kì 3.
B, N, O thuộc cùng chu kì 2.
Trong cùng 1 nhóm, độ âm điện giảm theo chiều tăng ĐTHN.
Trong cùng một chu kì, độ âm điện tăng theo chiều tăng ĐTHN.
⇒ nguyến tố có độ âm điện lớn nhất là oxi.
⇒ Chọn đáp án C.
Bài 9.5 trang 21
Trong nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, tính kim loại biến đổi theo chiều nào cho dưới đây ?
A. Tăng dần.
B. Giảm dần.
C. Không thay đổi.
D. Không biến đổi một chiều.
Bài giải :
Trong 1 nhóm A, theo chiều tăng ĐTHN tính kim loại tăng.
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 9.6 trang 22
Độ âm điện của các nguyên tố trong dãy : 11Na – 12Mg – 13Al – 15P – 17Cl biến đổi theo chiều nào cho sau đây ?
A. Tăng dần. B. Giảm dần.
C. Không thay đổi. D. Không biến đổi một chiều.
Bài giải :
Na, Mg, Al, P, Cl cùng thuộc chu kì 3.
Trong cùng một chu kì, độ âm điện tăng theo chiều tăng ĐTHN.
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 9.7 trang 22
Tính bazơ trong dãy hiđroxit NaOH, Mg(OH)2, Al(OH)3 biến đổi theo chiều nào cho dưới đây ?
A. Tăng dần.
B. Giảm dần.
C. Không thay đổi.
D. Không biến đổi một chiều.
Bài giải :
Na, Mg, Al cùng thuộc chu kì 3.
Trong cùng một chu kì, tính bazơ của hidroxit giảm theo chiều tăng của ĐTHN.
⇒ Chọn đáp án B.
Bài 9.8 trang 22
Trong một chu kì, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử của các nguyên tố
A. tăng dần.
B. giảm dần.
C. không thay đổi.
D. không biến đổi một chiều.
Bài giải :
Trong một chu kì, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân, bán kính nguyên tử của các nguyên tố giảm dần.
⇒ Chọn đáp án B.
Bài 9.9 trang 22
Trong bảng tuần hoàn, nhóm A bao gồm các nguyên tố
A. khối s và khối p
B. khối s.
C. khối p.
D. khối d.
Bài giải :
Trong bảng tuần hoàn, nhóm A bao gồm các nguyên tố khối s và khối p.
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 9.10 trang 22
Cho các nguyên tố M (Z = 11), X (Z = 17), Y (Z = 9) và R (Z = 19). Độ âm điện của các nguyên tố tăng dần theo thứ tự
A. M < X < Y < R.
B. R < M < X < Y.
C. Y < M < X < R.
D. M < X < R < Y.
Bài giải :
M (Z = 11): 1s22s22p63s1
X (Z = 17): 1s22s22p63s23p5
Y (Z = 9): 1s22s22p5
R (Z = 19): 1s22s22p63s23p64s1
M, X thuộc cùng chu kì 3.
Y thuộc cùng chu kì 2; R thuộc chu kì 4.
M, R thuộc cùng nhóm IA.
X, Y thuộc cùng nhóm IIVA.
Trong cùng 1 nhóm, độ âm điện giảm theo chiều tăng ĐTHN.
Trong cùng một chu kì, độ âm điện tăng theo chiều tăng ĐTHN.
⇒ Thứ tự tăng dần độ âm điện: R < M < X < Y
⇒ Chọn đáp án A.
Bài 9.11 trang 23
Xét các nguyên tố thuộc các nhóm A.
a) Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng của điện tích hạt nhân thì số electron hoá trị biến thiên thế nào ?
Hãy viết cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố thuộc chu kì 2.
b) Trong cùng một nhóm, khi đi từ trên xuống dưới thì số electron hoá trị biến thiên thế nào ?
Hãy viết cấu hình electron lớp ngoài cùng của nguyên tử các nguyên tố thuộc nhóm IA.
Bài giải :
Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng của điện tích hạt nhân thì số electron hóa trị tăng dần.
Trong cùng một nhóm A, số electron hóa trị của các nguyên tử đều như nhau và bằng số thứ tự của nhóm.
Bài 9.12 trang 23
Xét các nguyên tố thuộc các nhóm A.
a) Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng của điện tích hạt nhân thì bán kính nguyên tử biến thiên thế nào ? Giải thích
b) Trong cùng một nhóm, khi đi từ trên xuống dưới thì bán kính nguyên tử biến thiên thế nào ? Giải thích.
Bài giải :
a) Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng của số đơn vị điện tích hạt nhân thì bán kính nguyên tử giảm dần.
Giải thích : Trong cùng một chu kì, số lớp electron trong nguyên tử của các nguyên tố bằng nhau nhưng vì điện tích hạt nhân tăng, lực hút của hạt nhân với các electron cũng tăng theo làm cho bán kính nguyên tử của các nguyên tố giảm dần.
b) Trong cùng một nhóm A, theo chiều từ trên xuống dưới, bán kính nguyên tử tăng.
Giải thích : Theo chiều từ trên xuống dưới, điện tích hạt nhân tăng nhưng đồng thời số lớp electron cũng tăng và chiếm ưu thế nên kết quả là bán kính nguyên tử tăng theo.
Bài 9.13 trang 23
Xét các nguyên tố thuộc các nhóm A.
a) Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải, độ âm điện của các nguyên tử biến thiên thế nào (không xét các khí hiếm) ? Giải thích.
b) Trong cùng một nhóm, khi đi từ trên xuống dưới, độ âm điện của các nguyên tử biến thiên thế nào ? Giải thích.
Bài giải :
a) Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải (không xét các khí hiếm), độ âm điện của các nguyên tử tăng.
Giải thích : Trong một chu kì, khi đi từ trái sang phải, điện tích hạt nhân tăng, bán kính nguyên tử giảm nên lực hút electron của nguyên tử tăng.
b) Trong cùng một nhóm A, khi đi từ trên xuống dưới, độ âm điện của các nguyên tử giảm dần.
Giải thích : Trong cùng một nhóm A, khi đi từ trên xuống dưới ; bán kính nguyên tử tăng nên lực hút electron của nguyên tử giảm.
Bài 9.14 trang 23
Theo quy luật biến thiên độ âm điện trong bảng tuần hoàn, nguyên tử của nguyên tố nào có độ âm điện lớn nhất (không xét các khí hiếm) ? Tại sao ?
Bài giải :
Khi không xét các khí hiếm, độ âm điện tăng từ trái sang phải và giảm dần từ trên xuống dưới. Nguyên tử F đứng ở góc trên, phía phải nên flo có độ âm điện lớn nhất.
Bài 9.15 trang 23
Hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo thứ tự tăng dần của bán kính nguyên tử : Cl, Al, Na, P, F.
Bài giải :
Trong cùng một chu kì, bán kính nguyên tử giảm khi đi từ trái sang phải. Vì vậy, đối với 4 trong số 5 nguyên tử trên, bán kính nguyên tử tăng dần theo thứ tự : Cl, P, Al, Na.
Trong cùng một nhóm, bán kính nguyên tử tăng theo số thứ tự của chu kì nên bán kính nguyên tử của F nhỏ hơn bán kính của Cl.
Vậy bán kính nguyên tử tăng theo thứ tự : F, Cl, P, Al, Na.
Bài 9.16 trang 23
Hãy sắp xếp các nguyên tố sau đây theo thứ tự tăng dần độ âm điện của nguyên tử : Cl, Al, Na, P, F.
Bài giải :
Trong cùng một chu kì, độ âm điện tăng dần từ trái sang phải, vì vậy đối với 4 trong số 5 nguyên tử trên độ âm điện tăng dần theo thứ tự : Na, Al, P, Cl
Trong cùng một nhóm, độ âm điện tăng từ dưới lên trên nên độ âm điện của Cl nhỏ hơn độ âm điện của F.
Vậy độ âm điện tăng theo thứ tự : Na, Al, P, Cl, F.
Bài 9.17 trang 24
a) Hãy cho biết quan hệ giữa tính kim loại và tính phi kim của một nguyên tố.
b) Hãy cho biết sự biến thiên tính kim loại và tính phi kim của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học (chỉ xét các nguyên tố thuộc các nhóm A).
Bài giải :
a) Tính kim loại của một nguyên tố càng mạnh thì tính phi kim của nó càng yếu.
b) Trong cùng một chu kì, tính phi kim của các nguyên tố tăng dần từ trái sang phải. Trong cùng một nhóm (nhóm A) tính phi kim của các nguyên tố giảm dần từ trên xuống dưới. Tính kim loại biến thiên ngược chiều với tính phi kim.
Bài 9.18 trang 24
a) Hãy cho biết quan hệ giữa tính phi kim và độ âm điện của một nguyên tố.
b) Hãy cho biết quan hệ giữa sự biến đổi độ âm điện và sự biến đổi tính phi kim của các nguyên tố (thuộc các nhóm A) trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học.
Bài giải :
a) Độ âm điện của một nguyên tố càng lớn thì tính phi kim của nguyên tố đó càng mạnh.
b) Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố thì tính phi kim của các nguyên tố biến thiên cùng chiều với độ âm điện của chúng.
Bài 9.19 trang 24
Hãy viết công thức oxit cao nhất của các nguyên tố thuộc chu kì 2 và các nguyên tố thuộc chu kì 3.
Bài giải :
Chu kì 2 : Li2O, BeO, B2O3, CO2, N2O5, F2O
Chu kì 3 : Na2O, MgO, Al2O3, SiO2, P2O5, SO3, Cl2O7
Bài 9.20 trang 24
Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải, tính bazơ của các oxit và hiđroxit của các nguyên tố biến thiên như thế nào ?
Bài giải :
Trong cùng một chu kì, khi đi từ trái sang phải, tính bazơ của các oxit và hiđroxit của các nguyên tố yếu dần, đồng thời tính axit của chúng mạnh dần.
Bài 9.21 trang 24
Cho dãy các nguyên tố : 3Li, 8O, 9F, 11Na. Hãy sắp xếp các nguyên tố theo thứ tự bán kính nguyên tử của chúng tăng dần.
Bài giải :
3Li, 8O, 9F, 11Na thuộc cùng một chu kì → bán kính nguyên tử : 3Li, 8O > 11Na > 9F.
3Li, 11Na thuộc cùng một nhóm → bán kính nguyên tử 3Li < 11Na
Vậy bán kính nguyên tử tăng theo thứ tự : 9F < 8O < 3Li < 11Na
Bài 9.22 trang 24
Cho dãy các nguyên tố N, P, F, O. Hãy sắp xếp chúng theo chiều giảm dần tính phi kim.
Bài giải :
Tính phi kim : N(Z = 7) > P(Z = 15), vì trong nhóm tính phi kim giảm khi Z tăng.
Tính phi kim : F (Z = 9) > O (Z = 8) > N (Z = 7), vì trong chu kì tính phi kim tăng khi Z tăng.
Vậy chiều giảm dần tính phi kim là : F (Z = 9) > O (Z = 8) > N (Z = 7) > P (Z = 15)
Đây là nội dung tóm tắt và giải bài tập Chương 2 bài 9: Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học. Định luật tuần hoàn của chương trình hóa học lớp 10 mà các bạn có thể tham khảo. Mời các bạn cùng tham khảo các bài viết tương tự trong chuyên mục : Hóa học lớp 10
We on social :